Laba bogleynta dadka Soomaaliyeed xilligaan doorashada

Xamaasadda ka dhalatay heshiiskii doorasho ee madaxda maamul goboleedyada iyo dawladda federaalka Soomaaliya ay ku gaareen Muqdisho Noofeembar 2020, waxay furtay wax aan la filayn oo ah in ay soo muuqato in wadanku doorasho aadayo wakhtigii loogu tala galay, waxaa kale oo heshiiskaas siyaasiyiinta Soomaalida dhex maray oofwareen ku noqoday shisheeye u soo hanqal taagayey inay marka khilaafka maamul goboleedyada iyo dawladda federaalka xal loo waayo ay u tahay fursaddii ay markale dib u heshiisiin ku qaban lahaayeen wadanka dibadiisa, si ay miiska u keenaan siyaasiyiin ay doonayaan in markale saaxadda ku soo noqdaan.

Doorasho in la galo hawl sahlan ma ahan, wakhtiga yar ee haray marka loo eego, waxaase la sameeyey habraac iyo sida xubnaha baarlamaanka loo soo dooranayo iyo goobaha lagu soo dooranayo, tanoo ah hawl weyn oo qabsoontay rajadana kordhisay. Maalmo aan Muqdisho joogay waxaan karay in uu bilowday dareen bulshada ka dhex jira, kun saabsan doorashada iyo wax ka imaan kara.

Askari magaciisa ku soo koobay Xasiib, waa aabbe 32 jir ah oo dhalay 5 carruura wuxuu ii sheegay “sagaal sano ayaan dawladda u shaqaynayey, saddexdii sano ee ina soo dhaaftay ayaan noloshayda sal dhigatay, mushaharkaygii ayaa joogto noqday taasina waxay ii sahashay in carruurtayda ay aadaan waxbarasho, horayse uma hawaysan jirin taas oo waxaa sabab u ahayd hubaal la’aanta iga haysatay inaan heli doono mushahar iyo in kale, haddiise hadda doorasho timid oo wax isbedelaan ma aqaan siday wax noqon doonaan”.

Isaga keligii ma ahan waxa welwelkaan qabaa, shaqaalaha iyo ciidamada dawladda irbaddaan kululaysada ah ee heshiiska la gaaray uu ku muday doorashada waxay ku abuurtay walaac ah in isbedel kastoo yimaada uu samayntiisa leeyahay.

Shaqaalaha dawladda ee aan la sheekaystay ammaan badan ayey  dawladda hadda jirta ka sheegayaan oo ah dhinaca xuquuqdooda, waxaase laba boglayn kale ku ah taageerada qabiilka ku dhisan oo indhaha ka xirta waxa qofku rabo, bulshada Soomaaliyeed waxay siyaasiga ka fiiriyaan isku qabiil ma tihiin, kamase fiiriyaan muxuu baahidaada iyo deegaankaaga ka qaban karaa, iyadoo taasi jirto ayaa in badan oo shaqaalaha iyo ciidamada kuu sheegayaan in ay jeclaan lahaayeen in dawladda hadda jirtaa ay soo noqoto si aysan ugu soo noqon wakhtiyo hore oo madoobaa oo ay jeeb marnaan badan xafisiyada la fadhiyeen.

Marka laga soo tago shaqaalaha dawladda, dadka caadiga ah ayaan mahadinta dawladda ka maqnayn, waxay ku naaloonayaan xaalad ammaan oo soo hagaagaysa, waxayna indhahooda ka nasteen dhiiggii badnaa ee jidadka Muqdisho sida joogtada ah u qulqulayey, waxayna kuu sheegayaan in ay dareemayaan neecow nabadgelyo oo la socota hawada macaanka badan ee ka soo burqamaysa mawjadaha xeebta badweynta Hindiya oo magaaladu dacalka ku hayso.

Inkastoo shaqo la’aanta iyo dhaqaale xumada  laga dhaxlay dagaalada sokeeye ee mudada dheer jirtay ay dadka ka dhigtay kuwo indho godan oo ay ka muuqato tiiraanyo, haddana waxaa soo gashay rajo in nidaam dawladeed muuqanayo xaaladduna siday ahayd  iska bedeshay, sanado wanaagsanna soo socdaan, dadka caadiga ahi culays badan kuma qabaan xildhibaanada imaan doona, waxay u arkaan inaysan qayb ku lahayn doorashada iyo tartanka ay ku soo baxayaan, maadaama dadka wax dooranayaa yihiin tiro kooban oo ka imanaya qabaa’il loo suntay kursiga baarlamaanka.

Soomaaliya in aad xildhibaan noqoto uma baahnid balan qaad ama wax ka qabasho horumarin aad ku samayso caafimaadka, biyaha, waxbarashada iyo shaqo abuurka, waxaadse u bahantahay inaad taqaan luqadda qabiilka oo ah inaad xaqooda u soo dhicinaysid, xaqaas oo sheegistiisa la garan ogyahay aanse la qeexi karin markay timaado in wax laga qabto.

Gunaanadkii dadku waxay dhiiri gelinayaan in sida hadda waxyihiin ay wanaagsantahay inay wax ku socdaan, waxa bedeli karaana yihiin wax ka wanaagsan, aysanna rabin wax ka liita oo dib u celiya.

La soco qoraalo dheeraad.

Maxamed Xasan Cirro